Pracownicy i zatrudnieni nie powinni zgadzać się na pracę na warunkach ustalonych ustnie

Wraz z rozpoczęciem sezonu letniego Główny Inspektorat Pracy (GIT) zwraca uwagę, że krótkoterminowe zatrudnienie w branży hotelarsko-gastronomicznej i konieczność szybkiego zatrudnienia pracowników zwiększają ryzyko korzystania z pracy nierejestrowanej. Sektor ten jest ryzykowny z punktu widzenia wykorzystywania różnych jego przejawów – od braku umów o pracę lub negocjowania w nich fikcyjnych warunków, po naruszenia przepisów dotyczących wynagrodzenia za pracę, czasu pracy, urlopów itp.

Inspektorat Pracy przypomina pracownikom, że pisemna umowa o pracę, w której jasno określone są warunki pracy i płacy, gwarantuje w najszerszym zakresie ich prawa pracownicze. Zawiera się ją przed rozpoczęciem pracy. Zanim praca faktycznie się rozpocznie, pracownik musi otrzymać kopię umowy o pracę podpisanej przez obie strony, kopię zawiadomienia o rejestracji w Krajowej Agencji Skarbowej (NRA), a także opis stanowiska pracy. Pracodawca nie ma prawa zezwolić pracownikowi na powrót do miejsca pracy, dopóki nie zarejestruje on umowy o pracę w NRA. Uzgodnione na piśmie wynagrodzenie ma znaczenie dla wysokości dochodu z ubezpieczenia społecznego, od którego naliczane są świadczenia w przypadku czasowej niezdolności do pracy, macierzyństwa, bezrobocia, a w dłuższej perspektywie także emerytury.

Zgodnie z bułgarskim ustawodawstwem praca bez umowy o pracę nie jest drobnym wykroczeniem i w każdym takim przypadku organy kontrolne Inspekcji Pracy muszą nałożyć karę pieniężną w wysokości od 1500 do 15 000 BGN. Naruszenia te stanowią również podstawę do wykluczenia pracodawcy z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Każdy pracownik może sprawdzić za pomocą osobistego kodu identyfikacyjnego (PIK) wydanego przez NRA, czy jego umowa o pracę jest zarejestrowana i jakie są rzeczywiste dochody, z których pracodawca go utrzymuje.

Aby chronić prawa pracownicze pracowników, nie powinni oni zgadzać się na pracę na warunkach ustalonych ustnie. Pracownicy muszą składać sprawozdania także wtedy, gdy nadal pracują na swoich stanowiskach i gdy można ponad wszelką wątpliwość stwierdzić, że pracują bez podpisanej umowy o pracę. Do Inspekcji Pracy często wpływają zgłoszenia od pracowników, którzy pracowali bez umowy o pracę i po zwolnieniu nie otrzymali wynagrodzenia. W takich przypadkach organy kontrolne Agencji nie mogą korzystać ze swoich uprawnień do stwierdzania istnienia stosunku pracy. Inną praktyką jest niewypłacanie części wynagrodzenia, które zostało ustalone ustnie przy rozwiązaniu stosunku pracy. W takich przypadkach z powodu braku pisemnego dowodu na należność danej kwoty nie można zobowiązać pracodawcy do jej zapłaty.

Agencja GIT zwraca uwagę pracowników i zatrudnionych na fakt, że mogą oni sprawdzić prawdopodobieństwo, iż ich praca lub jej część jest niezgłoszona, za pomocą specjalnie opracowanego oprogramowania. Jest to kwestionariusz oceniający ryzyko pracy nierejestrowanej w jej różnych aspektach – praca bez umowy o pracę lub na fikcyjnych warunkach, nieuregulowane płatności, czy zagrożone jest życie i zdrowie pracowników itp. Oprogramowanie zostało również nagrodzone pierwszym miejscem w kategorii „Odpowiedzialność społeczna” konkursu „Dobre praktyki 2024”, organizowanego przez Instytut Administracji Publicznej (IPA) https://www.gli.government.bg/bg/taxonomy/term/423/node/13356

W ciągu czterech miesięcy 2025 roku inspektorzy pracy przeprowadzili 2156 kontroli. kontrole w sektorze „Hotele i Restauracje”. 9323 szt. zostały zidentyfikowane. naruszeń przepisów prawa pracy, z czego 5318 dotyczy realizacji stosunków pracy. Zidentyfikowano 219 przypadków pracy bez umowy o pracę spośród 1192 przypadków zidentyfikowanych w tym okresie. Wszczęto 42 postępowania w sprawie ochrony nieletnich. naruszeń, a tych związanych z zatrudnianiem cudzoziemców w Bułgarii jest 72. 

Inspekcja Pracy prowadzi całoroczną kontrolę w tym sektorze, a Plan Działań Agencji przewiduje organizowanie akcji kontrolnych w miejscowościach letnich i zimowych w sezonie intensywnej turystyki. Tradycyjnie kontrole koncentrują się na zapobieganiu pracy nierejestrowanej oraz na kontroli przestrzegania przepisów dotyczących rozkładu czasu pracy i wynagrodzeń. Działalność kontrolna polega również na monitorowaniu legalnego zatrudniania obywateli państw trzecich i osób nieletnich, a także zapewnianiu zdrowych i bezpiecznych warunków pracy.

Źródło: https://www.vesti.bg/bulgaria/kak-trudoviiat-dogovor-garantira-pravata-na-raboteshtite-6229159