Nie dają rachunków, zwłaszcza w branży usługowej
Szara strefa rozwijała się ze względu na pogarszające się otoczenie gospodarcze i polityczne, 22% to udział szarej strefy
Firmy ukrywają najwięcej podatku VAT i ubezpieczeń, a udział szarej strefy wzrósł w związku z pogorszeniem się otoczenia gospodarczego i niestabilnością polityczną. Pokazuje to wskaźnik „Economy of Light” za rok 2023 wyliczony przez AIKB.
Wartość wskaźnika „Ekonomia światła” wynosi od 1 do 100, a jego wzrost oznacza odciążenie gospodarki, a jego spadek oznacza wzrost szarej strefy – powiedział prof. dr Stefan Petranov, który przedstawił wyniki obliczeń wskaźnika. Od 2010 roku do 2022 roku istnieje wyraźna tendencja do ożywienia gospodarczego, podobnie jak w 2010 r wartość wskaźnika wynosi 63,35, a w 2022 r wynosi 78,58. Są tylko dwa lata, w których udział szarej strefy nie maleje i są to 2014 rok. i 2020, przy czym w obu latach nasza gospodarka znajduje się w kryzysie. W 2014 r są problemy w sektorze finansowym w związku z upadłością KTB, a w 2020 r jest kryzys covidowy.
Kiedy gospodarka dobrze się rozwija, szara strefa maleje i odwrotnie, gdy gospodarka znajduje się w kryzysie, ci, którzy walczą o przetrwanie, uciekają się do szarych praktyk i zwiększa się udział szarej strefy – wyjaśnił Stefan Petranov. 2023 stanowi wyjątek i indeks „Ekonomia światła” spada do 78, co oznacza, że po raz pierwszy gospodarka nie znajduje się w kryzysie. To niezwykłe” – powiedział Stefan Petranov.
Wyjaśnieniem tego jest połączenie kilku czynników. Gospodarka kraju będzie się rozwijać w 2023 r., ale wzrost produktu krajowego brutto (PKB) będzie niestabilny i wyniesie zaledwie 1,9%, w porównaniu z 4% w roku poprzednim. Inwestycje zmniejszają się jako udział w PKB, a bezpośrednie inwestycje zagraniczne zmniejszają się o 800 mln. euro. Ponadto o 200 tys. spadła liczba osób zatrudnionych w gospodarce.
Do tego dochodzą wybory, rządy tymczasowe. Brak stabilności prowadzi do niskiej efektywności administracji państwowej.
Do obliczenia wskaźnika wykorzystano dane statystyczne oraz badania ankietowe wśród pracodawców i zatrudnionych pracowników. Statystyki wskazują na znaczne pogorszenie deklaracji VAT i niewielką negatywną zmianę w zakresie płatności gotówkowych. Jednocześnie poprawia się ściągalność podatku akcyzowego.
Z ankiety wśród pracodawców wynika, że największe problemy występują z pełnym rozliczeniem zrealizowanej produkcji, prawidłowym przeprowadzeniem zamówień publicznych, a także z płaceniem podatków i ubezpieczenia od pełnego wynagrodzenia. Oznacza to, że duża część osób pracuje na umowę o pracę, jest ubezpieczona, ale nie od pełnej wysokości otrzymywanego wynagrodzenia. Problem uchylania się od podatku VAT przy sprzedaży jest jednak większy niż problem niepłacenia składek ubezpieczeniowych.
Z badania wśród zatrudnionych pracowników wynika, że przy pracy dodatkowej często jej nie wykonują i nie płacą podatków od pełnej kwoty, dodatkowo pojawia się problem z wydawaniem pokwitowań. Uczestnicy forum wyjaśniali, że duży problem jest w sektorze usług, gdzie często biorą pieniądze do ręki i nie dają pokwitowań.
Główny wniosek jest taki, że ożywienie bułgarskiej gospodarki zostało wstrzymane, a udział szarej strefy pozostaje wysoki. Głównymi problemami są niepełne raportowanie sprzedaży i poboru podatku VAT, brak realnej konkurencji w zamówieniach publicznych, praca z umowami nieuwzględniającymi rzeczywistego wynagrodzenia, a także brak wystawiania paragonów w sektorze usług.
