Zakrzepica płucna to zablokowanie jednej lub kilku tętnic płucnych przez skrzep krwi. Skrzepy to skrzepy krwi, które przedostają się do płuc z żył głębokich nóg lub, rzadziej, z żył w innych częściach ciała w przypadku zakrzepicy żył głębokich. Ponieważ skrzepy blokują dopływ krwi do płuc, zakrzepica płucna często zagraża życiu. Dlatego wczesne leczenie znacznie zmniejsza ryzyko zgonu. Rozmawiamy na ten temat z kardiologiem ze Szpitala Uniwersyteckiego św. Katarzyny, dr Aną Popową.
Czym jest zatorowość płucna i dlaczego uważa się ją za chorobę wysokiego ryzyka?
Zakrzepica płucna (PTE) jest konsekwencją zakrzepicy żył głębokich. Te dwa schorzenia są objawami tej samej choroby, jaką jest żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Zakrzepica żył głębokich polega na tworzeniu się skrzepów krwi w naczyniach żylnych, które po oderwaniu mogą przedostać się do płuc i spowodować zatorowość płucną. PTE jest trzecim najczęściej występującym ostrym zespołem sercowo-naczyniowym po zawale mięśnia sercowego i udarze mózgu. Jest to stan zagrażający życiu. Współczynnik śmiertelności wynosi obecnie około 14%. Jednocześnie ma duży potencjał odwrócenia rozwoju przy wczesnej reakcji i leczeniu. Jednak nierozpoznana może prowadzić do zgonu.
Jakie są czynniki ryzyka, oprócz zakrzepicy żył głębokich?
Niektóre czynniki ryzyka mogą być przejściowe, inne trwałe – takie jak czynniki genetyczne. Najwyższe ryzyko stanowią złamania kończyn dolnych, endoprotezoplastyka stawu biodrowego lub kolanowego, poważne urazy rdzenia kręgowego, a także stany prowadzące do czasowego unieruchomienia. Niewydolność serca, zawał mięśnia sercowego, choroby onkologiczne to również stany ryzyka, które mogą prowadzić do zatorowości płucnej. Częstość występowania zatorowości płucnej jest 8-krotnie wyższa u pacjentów powyżej 80. roku życia, co oznacza, że wiek również jest czynnikiem ryzyka. Wreszcie, nie mniej ważne są schorzenia genetyczne, takie jak trombofilie, w których występują różne mutacje genetyczne niektórych czynników krzepnięcia krwi, co prowadzi do zaburzeń krzepnięcia krwi z późniejszym tworzeniem się zakrzepów.
Czy BTE występuje częściej u osób starszych, czy może dotyczyć również osób młodych? Czy można dokonać rozróżnienia ze względu na wiek lub płeć?
Generalnie kobiety są bardziej narażone w czasie ciąży i podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej. Ryzyko to dotyczy również pacjentów w podeszłym wieku powyżej 60. roku życia, ale choroba może również dotyczyć osób młodych z zaburzeniami genetycznymi w przypadku trombofilii.
Jak się to leczy? Czy istnieje krytyczny moment na wykrycie tego schorzenia, ponieważ w przypadku udaru i zawału serca pierwsze minuty są kluczowe?
Zatorowość płucna nie stanowi wyjątku od tej reguły. Wczesne rozpoznanie ma ogromne znaczenie, szczególnie w przypadku ostrej, masywnej zatorowości płucnej. Pierwszymi objawami ostrej zatorowości płucnej są duszność, zwłaszcza poprzedzana bólem kończyn dolnych, oraz widoczny obrzęk, często bardziej nasilony w jednej z kończyn. Są one sygnałem do pilnej interwencji kardiologicznej. Potwierdzenie ostatecznego rozpoznania wymaga wykonania tomografu komputerowego i angiografii płucnej, ponieważ leczenie jest specyficzne i zależy od stanu klinicznego pacjenta, wielkości dotkniętego krążenia płucnego, a opcje leczenia obejmują farmakoterapię, interwencję i leczenie chirurgiczne w najcięższych przypadkach.
Czy istnieją jakieś środki zapobiegawcze, które można zastosować, aby uniknąć tego stanu?
Tak. Profilaktyka obejmuje przede wszystkim zdrowy styl życia, aktywność fizyczną i unikanie bezruchu, rzucenie palenia oraz regulację masy ciała. Są to czynniki, które mogą zapobiegać modyfikowalnym czynnikom prowadzącym do zatorowości płucnej. Profilaktyka specyficzna obejmuje stosowanie leków przeciwzakrzepowych – leków rozrzedzających krew, przepisywanych przez lekarza podczas odpowiednich interwencji chirurgicznych, w trakcie hospitalizacji lub w stanach prowadzących do częściowego lub całkowitego unieruchomienia.
